Vanaf 12 jaar mag mijn kind toch zelf kiezen waar hij woont?

 De gezagsbeslissing

Totdat een kind 18 jaar is zijn de ouders verantwoordelijk voor de zorg en opvoeding van hun kind. Minderjarige kinderen staan onder gezag of voogdij. Totdat een kind 18 jaar is nemen de ouders met gezag of de voogd beslissingen over het kind. Zij beslissen onder andere naar welke school een kind gaat, welke vaccinaties een kind krijgt, maar ook waar een kind woont en hoe vaak hij/zij naar de andere ouder gaat. Vanaf 18 jaar is een kind meerderjarig en mag hij/zij zelf beslissen.

Indien ouders gezamenlijk met het gezag zijn belast moeten zij de beslissingen over het kind samen nemen. De woonplaats van het kind en de verdeling van de zorgtaken zijn dergelijke beslissingen. Indien zij daar samen niet uitkomen kunnen zij dit aan de rechtbank voorleggen en de rechter vragen een beslissing te nemen.

Indien slechts één van de ouders het ouderlijk gezag heeft mag die ouder in beginsel alleen de beslissingen over het kind nemen en dus ook beslissen waar het kind woont. De ouder zonder gezag kan de rechtbank wel vragen om hem/haar (ook) met het ouderlijk gezag te belasten of om bijvoorbeeld een zorgregeling vast te stellen.

Het misverstand

Indien de rechtbank een beslissing over een kind moet nemen vraagt de rechtbank een kind van 12 jaar of ouder naar zijn/haar mening. De rechtbank mag ook kinderen jonger dan 12 jaar naar hun mening vragen, maar dat is niet verplicht.

De kinderen die hun mening mogen geven ontvangen een brief van de rechtbank met drie keuzes. Hij/zij kan ervoor kiezen om geen mening te geven, de mening schriftelijk te geven of de mening tijdens een gesprek met de rechter te geven. Deze laatste optie wordt ook wel het ‘kindgesprek’ genoemd. Bij dit gesprek zijn ouders niet aanwezig. Het kind vertelt aan de rechter zijn/haar mening. Bij het gesprek is naast de rechter en het kind alleen nog een griffier aanwezig die noteert wat er wordt gezegd.

Vermoedelijk leidt dit kindgesprek tot het misverstand dat kinderen vanaf 12 jaar zelf mogen kiezen waar zij wonen. Dit is niet juist. Er wordt dus naar de mening van het kind gevraagd, maar deze mening hoeft de rechtbank niet te volgen. De rechtbank neemt uiteindelijk een beslissing die zij het meest in het belang van het kind acht. De praktijk leert wel dat hoe ouder een kind is, hoe meer inspraak het kind krijgt in de uiteindelijke beslissing.

De procespositie van kinderen

De rol van kinderen tijdens een scheiding is de laatste jaren sterk veranderd. Kinderen worden meer dan vroeger betrokken bij het scheidingstraject. In maart 2020 hebben onderzoekers van het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum) een groot aantal aanbevelingen gedaan ten aanzien van de procespositie van kinderen. Zij hebben onder andere aanbevolen de leeftijd voor het hierboven beschreven hoorrecht van kinderen te verlagen. Dit zal volgens de onderzoekers leiden tot beter geïnformeerde beslissingen en positieve en werkbare regelingen. Daarnaast geeft het kinderen het gevoel dat zij worden erkend als persoon met belangen in en ideeën over de beslissing. Dit heeft een stijging in hun gevoel van eigenwaarde tot gevolg. 

Desondanks blijft het van belang dat alleen de mening van het kind wordt gevraagd, en hij/zij niet tussen de ouders hoeft te kiezen. Kinderen zijn loyaal naar beide ouders en indien zij tussen hen moeten kiezen kunnen zij in een loyaliteitsconflict terecht komen. Mede hierom is het ook belangrijk om nooit slecht over de andere ouder te praten in het bijzijn van de kinderen. Daarnaast is het ook de vraag in hoeverre kinderen zelf een goede afweging kunnen maken waar zij willen wonen. Indien zij bij de ene ouder vaker televisie mogen kijken zal het kind al snel voor deze ouder kiezen, terwijl dit misschien niet het meest in het belang van het kind is.

Kortom, het is een positieve ontwikkeling dat kinderen meer worden betrokken in het scheidingtraject van hun ouders, maar de uiteindelijke keuzes moeten niet bij hen worden neergelegd.

Heeft u vragen over kwesties die gerelateerd zijn aan gezag, hoofdverblijfplaats van een kind, omgang of een andere familierechtelijke kwestie? Neem dan contact op met mr. E. (Esther) Poppe (epoppe@avdw.ml) of mr. F. (Femke) Hoogeveen (fhoogeveen@avdw.nl). Wij helpen u graag verder.