Nieuwsbrief voor overheden
Gelukkig gebeurt er in de dagelijkse, bestuurlijke praktijk heel veel en gaat er ook heel veel goed. Daar horen we uiteraard minder over. De overheid tracht bovendien diegenen te helpen die van publieke voorzieningen of dienstverlening afhankelijk zijn, zoals blijkt uit de steun- en herstelpakketten ten tijde van de coronamaatregelen en de energietoeslagen uit het Tijdelijk Noodfonds Energie. Het is dan ook belangrijk om te benadrukken dat de overheid niet permanent faalt of zelf de structurele veroorzaker zou zijn van maatschappelijk leed.
Het is wel zo dat de overheid ook te maken heeft met steeds complexere regelgeving, problemen in de uitvoering door een krappe arbeidsmarkt en een toegenomen behoefte aan maatwerk, onvoldoende duidelijke beleidskeuzes en de moeizame interactie tussen overheden onderling. Deze hindernissen belemmeren de overheid in het slagvaardig optreden en daarom is herbezinning van de overheidsinzet noodzakelijk. In dat kader biedt de Raad van State enkele richtingwijzers voor een slagvaardige(re) overheid.
1. Reduceer verwachtingen
Vrij naar Willem Drees sr. en Johan Remkes: niet alles kan en zeker niet alles tegelijk. Prioriteren vraagt om moed op de korte termijn, maar voorkomt op lange termijn overspannen verwachtingen. De problemen ontstaan juist wanneer de overheid meer belooft dan waar kan worden gemaakt.
2. Bewaak samenhang in beleid, wetgeving en uitvoering
Reeds bij het begin van een beleidsinterventie moet duidelijk zijn wat het probleem is, hoe het beleid bijdraagt aan de oplossing en of de doelstellingen en normen helder zijn. Dit vraagt om zorgvuldige analyses en bijvoorbeeld een invoeringstoets bij nieuwe regelgeving. Het is aan de regering en het parlement om keuzes te maken, maar daarbij moeten zij de inzichten uit de praktijk niet uit het oog verliezen.
3. Richt wetgeving zo eenvoudig mogelijk in
De wetgever kan niet elke mogelijke situatie voorzien en deze juridisch dicht regelen. Het is dan ook van belang dat de wetgever ook hierin prioriteert. Er moet vertrouwen bestaan dat uitvoeringsorganen en decentrale overheden de juridisch geboden ruimte zorgvuldig inrichten en dat daarbij de wil van de formele wetgever en de algemene rechtsbeginselen worden geborgd.
4. Stem nationale opgaven en decentrale slagkracht beter op elkaar af
Een intensieve samenwerking tussen het rijk en de decentrale overheden is noodzakelijk om maatschappelijke opgaven aan te pakken. Op nationaal niveau moet sprake zijn van een krachtige coördinatie en een regierol, waarbij tegelijkertijd voldoende oog dient te zijn voor goede interbestuurlijke verhoudingen. De uitvoeringsorganisaties en decentrale overheden dienen uiteindelijk eigen beslissingen te kunnen nemen waarbij rekening wordt gehouden met specifieke en lokale omstandigheden.
Bron: Jaarverslag Raad van State 2022
Door Bird Kortland