Nieuwsbrief voor overheden
De Wet tijdelijk huisverbod biedt de burgemeester de mogelijkheid om bij ernstig en onmiddellijk gevaar maatregelen te nemen tegen de pleger van huiselijk geweld door deze een huis- en contactverbod op te leggen. Dat kan alleen als die pleger (gedeeltelijk) woont in de woning. Dat het Verdrag van Istanbul noopt tot verdergaande maatregelen, kan daar volgens de Afdeling niet aan afdoen, omdat de wetgever in de Wet tijdelijk huisverbod (Wth) niet in dergelijke maatregelen heeft voorzien. Is het tijd voor een wijziging van de Wet tijdelijk huisverbod?
Tot de doelen van de Wth worden blijkens de totstandkomings-geschiedenis van de wet onder meer gerekend (1) de bescherming van de gezondheid en de lichamelijke integriteit van betrokkenen in crisissituaties waarin (nog) geen sprake is van strafbare feiten en (2) het bieden van hulpverlening aan alle betrokkenen op de kortst mogelijke termijn (zie in dit verband de Procesevaluatie Wet tijdelijk huisverbod, p. 16).
Artikel 52 van het Verdrag van Istanbul bepaalt dat de verdragsluitende partijen (waaronder Nederland) wetgevende of andere maatregelen moeten nemen die nodig zijn om te waarborgen dat, de bevoegde autoriteiten gerechtigd worden een pleger van huiselijk geweld bij onmiddellijk gevaar te bevelen onverwijld de woning van het slachtoffer of van de persoon die gevaar loopt gedurende een toereikende periode te verlaten en de pleger te verbieden deze woning te betreden of contact op te nemen met het slachtoffer of de persoon die gevaar loopt. Daarbij moet prioriteit worden verleend aan de veiligheid van slachtoffers of personen die gevaar lopen.
Artikel 2 lid 1 van de Wth bepaalt – voor zover hier relevant - dat de burgemeester een huisverbod kan opleggen aan een persoon indien uit feiten of omstandigheden blijkt dat, diens aanwezigheid in de woning ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid van één of meer personen die met hem in de woning wonen of daarin anders dan incidenteel verblijven of indien op grond van feiten of omstandigheden een ernstig vermoeden van dit gevaar bestaat. Daaruit volgt dat een huisverbod uitsluitend kan worden opgelegd aan iemand die woont of gedeeltelijk woont in de woning.
De hier te bespreken uitspraak van de Afdeling van 20 oktober 2021 heeft betrekking op het besluit tot het opleggen van een huisverbod door de burgemeester van Rotterdam aan iemand, waarvan duidelijk is dat deze niet in de woning in kwestie woont. De burgemeester heeft, hoewel er naar de letter van de wet geen grondslag is om een huisverbod op te leggen, onder verwijzing naar het Verdrag van Istanbul toch de noodzaak gezien om een huisverbod op te leggen. De Afdeling heeft overwogen dat hij daartoe niet bevoegd was en heeft het huisverbod vernietigd.
Deze uitspraak is niet de eerste waarin de Afdeling dit oordeel uitspreekt. Zo heeft de Afdeling in de uitspraak verwezen naar een uitspraak van 9 maart 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:599) waarin de burgemeester van Enschede om dezelfde reden niet bevoegd werd geacht.
Het kon de burgemeester van Rotterdam ook niet ontgaan zijn dat de Afdeling in het Verdrag van Istanbul geen aanleiding ziet voor een bredere toepassing van de Wth (zie bijv. ABRvS 11 januari 2017, ECLI:NL:RVS:2017:19). Het feit dat de burgemeester er (kennelijk tegen beter weten in) voor heeft gekozen om toch een huisverbod op te leggen, laat mijns inziens zien dat het huisverbod als instrument te wensen overlaat om huiselijk geweld onmiddellijk een halt toe te kunnen roepen. Waar de Afdeling wijst op de civielrechtelijke en strafrechtelijke mogelijkheden die de nationale wetgever in het leven heeft geroepen om huiselijk geweld tegen te gaan, moet vastgesteld worden dat dit mogelijkheden zijn die een lange adem vergen.
De uitspraak van 20 oktober 2021 laat zien dat het op zijn minst tijd is voor een debat over de vraag of de maatregelen die in Nederland genomen worden om onverwijld op te treden tegen huiselijk geweld voldoende zijn.
ABRvS 20 oktober 2021, www.raadvanstate.nl: ECLI:NL:RVS:2021:2349
Door Ad Schreijenberg
