Blog

Vandaag, 28 april 2022, is het de Werelddag voor veiligheid en gezondheid op het werk. Deze dag is gericht op de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten. Anno 2022 wordt echter ook steeds meer aandacht geschonken aan een ander soort veiligheid en gezondheid op de werkvloer: de psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Deze term wordt gebruikt om uit te drukken hoe een werknemer zich voelt op de werkvloer. Een van de factoren die voor PSA kan zorgen, is pestgedrag. Hoewel de term ‘pesten’ vooral wordt geassocieerd met kinderen op de basis- of middelbare school, komt pestgedrag helaas ook regelmatig voor op de werkvloer. In deze blog ga ik in op verschillende wijzen waarop pestgedrag op de werkvloer plaatsvindt en welke arbeidsrechtelijke gevolgen dit kan hebben. 

Een pestende werknemer wordt ontslagen door de werkgever

Een werknemer die pestgedrag vertoont op de werkvloer kan onder omstandigheden worden ontslagen door de werkgever.

Een voorbeeld van zo’n situatie deed zich voor bij ExxonMobil Chemical te Rotterdam (ECLI:NL:GHDHA:2019:3168). Een werknemer, die al sinds 2000 in dienst was bij ExxonMobil, werd door een stagiair van 19 jaar oud beschuldigd van pesterijen, vernederingen en intimidatie. De werknemer, die bovendien de stagebegeleider van deze stagiair was, maakte bijvoorbeeld op een specifieke werkdag meermaals grapjes dat de stagiair appeltaart moest trakteren. Als hij dat niet zou doen, kreeg hij te horen ‘je kan een tik krijgen’. Ook hadden collega’s van werknemer met een slotje de tas van de stagiair dichtgemaakt. Gedurende vijftien minuten heeft de stagiair tevergeefs geprobeerd het slotje open te maken. De werknemer heeft toen niet snel genoeg ingegrepen, terwijl dit van een stagebegeleider wel had mogen worden verwacht. Verder werd op de werkvloer – tevens door de werknemer – gebruik gemaakt van grof taalgebruik. De werknemer noemde de stagiair ‘sufkut’ en heeft hem gevraagd ‘ben je verliefd op me dat je me zo zit aan te kijken’. Tot slot verklaarde de stagiair dat de werknemer op commanderende toon heeft gezegd dat hij koffie moest inschenken, in woorden zoals: ‘zo, wat denk je ervan als jij nog ’s koffie zet’.

Het Gerechtshof vond dat sprake was van pesterijen. Mede gelet op het feit dat sprake was van een studentstage en het feit dat de stagiair zich heeft ziekgemeld naar aanleiding van dit gedrag, was dit gedrag onacceptabel. Nu de werknemer bovendien de rol van mentor/stagebegeleider had, heeft de werknemer in strijd gehandeld met het beleid van de werkgever ten aanzien van intimidatie op de werkvloer. Dit alles leidde bij het Gerechtshof tot de conclusie dat de arbeidsverhouding tussen ExxonMobil en de werknemer door toedoen van de werknemer verstoord is geraakt. De arbeidsovereenkomst kon worden ontbonden op die grond. Herplaatsing lag niet in de rede, omdat geen sprake meer was van vertrouwen in de werknemer.

Een pestende werkgever moet een billijke vergoeding betalen bij ontslag

Anderzijds kan ook de werknemer die wordt ontslagen degene zijn die wordt gepest. Dit komt dan bijvoorbeeld aan de orde in een ontbindingsprocedure, waarbij de werknemer aangeeft dat hij of zij recht heeft op een billijke vergoeding omdat de werkgever ernstig verwijtbaar heeft gehandeld. Dit ernstig verwijtbaar handelen ziet dan op pesterijen door de werkgever of pesterijen door collega’s, waarbij de werknemer vindt dat de werkgever onvoldoende heeft ingegrepen.

Een werkgever zelf kan pestgedrag vertonen door bijvoorbeeld op onheuse wijze te communiceren en om te gaan met een werknemer. Verder is een werkgever volgens artikel 3 van de Arbeidsomstandighedenwet verantwoordelijk voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers. Dat betekent dat een werkgever verplicht is maatregelen te treffen als wordt vermoed dat sprake is van ongewenste omgangsvormen of grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. De werkgever is bovendien gehouden een beleid te voeren dat gericht is op voorkoming en beperking van PSA.

Onder bepaalde omstandigheden kan een billijke vergoeding worden toegekend aan de werknemer. Dit is het geval zodra een werkgever PSA onvoldoende heeft voorkomen, dit de werkgever ernstig te verwijten is én het ontslag van een werknemer het gevolg is van dit handelen en nalaten van de werkgever.

Deze toets werd ook doorlopen door de Rechtbank Midden-Nederland eind 2021 (ECLI:NL:RBMNE:2021:4863). Hier was een werknemer als verkoop assistent in dienst bij de werkgever. De werknemer meldde zich in maart 2019 ziek bij de werkgever omdat zij last had van pesterijen en buitensluiting op de werkvloer. Na een lange (ziekte)periode waarin mediation is geprobeerd en de bedrijfsarts om hulp is gevraagd, besluit de werkgever ontbinding van de arbeidsovereenkomst te verzoeken bij de kantonrechter.

De werknemer blijkt het ook zat te zijn bij de werkgever en berust in het ontslag. De werknemer was het eens met het standpunt van de werkgever dat inmiddels sprake was van een verstoorde arbeidsverhouding. Wel gaf de werknemer aan dat de werkgever volgens haar ernstig verwijtbaar had gehandeld, omdat de werkgever onvoldoende heeft ingegrepen in een ziekmakende werkomgeving. Dat werd volgens de werknemer veroorzaakt door pestgedrag van collega’s.

De kantonrechter overwoog dat een werkgever verplicht is beleid te voeren ter voorkoming dan wel beperking van PSA. Ook moet de werkgever maatregelen treffen als wordt vermoed dat sprake is van ongewenste omgangsvormen of grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Vervolgens toetste de kantonrechter de maatregelen die de werkgever heeft ingezet naar aanleiding van de melding van de werknemer. Daarbij oordeelde de kantonrechter dat zowel de werknemer als de werkgever een actievere rol hadden mogen innemen om dit pestgedrag de wereld uit te helpen en een oplossing te vinden. De kantonrechter oordeelt daarom dat geen sprake is van ernstig verwijtbaar handelen van de werkgever, waardoor geen billijke vergoeding verschuldigd is.

Een werknemer die wordt gepest valt ziek uit

De uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland uit 2021 is ook direct een voorbeeld van een situatie waarbij een werknemer arbeidsongeschikt uitvalt vanwege pestgedrag door collega’s. PSA kan leiden tot gezondheidsproblemen. De gevolgen hiervan kunnen uiteenlopen van een kort ziekteverzuimtraject waarin de aard van de problemen wordt aangepakt en opgelost, tot een langdurig ziekteverzuimtraject waarbij de werknemer niet meer terug kan keren naar de eigen functie. In die laatste situatie zullen bijvoorbeeld mediationgesprekken tussen werkgever-werknemer of werknemer-collega’s moeten plaatsvinden. Pas na flinke inspanningen van de werkgever, meerdere bezoeken aan de bedrijfsarts en serieuze gesprekken ter oplossing van het probleem zal de beslissing kunnen worden gemaakt dat de werknemer niet meer terug kan keren naar de eigen functie.

Vervolgens komt herplaatsing aan de orde. Als dat niet mogelijk is, zou een beëindiging van het dienstverband een optie kunnen zijn. Als de werknemer het daar niet mee eens is, zal dit moeten worden voorgelegd aan de kantonrechter. Deze zal dan nog kritisch onderzoeken of een werkgever voldoende heeft gedaan om het pestgedrag te voorkomen en op te lossen.

Conclusie

Concluderend kan pestgedrag op de werkvloer leiden tot vervelende arbeidsrechtelijke geschillen. Het is daarom zeker noodzakelijk als werkgever een goed PSA-beleid op te stellen en hiernaar te handelen als zo’n situatie zich voordoet. Zo wordt eventuele escalatie van het probleem zo veel mogelijk voorkomen.

Actualiteiten overzicht

Maak kennis met onze specialisten

Bekijk ons team